Myli się ten, kto sądzi, że święta wielkanocne rozpoczynają się i kończą na niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Czterdziestodniowy czas Wielkiego Postu ma nas przygotować do głębszego przeżywania tej najważniejszej uroczystości w ciągu całego roku liturgicznego, w której tradycyjne „święcenia koszyczka” i wielkanocne śniadanie z pewnością nie stanowią najważniejszych elementów. Niestety wielu katolików zapomina o wielkiej tajemnicy Świętego Triduum Paschalnego, które po 40 dniach pokuty, kieruje nas ku medytacji i ponownemu przeżyciu męki, śmierci i zmartwychwstania Pana Jezusa.
Ostatnie dni Wielkiego Postu – Niedzielą Palmową – rozpoczynają Wielki Tydzień (łac. Hebdomada Sancta – Święty Tydzień), w którym rozważamy wydarzenia bezpośrednio poprzedzające mękę, śmierć i Zmartywchwstanie Jezusa Chrystusa (uroczysty wjazd do Jerozolimy, namaszczenie Jezusa w Betanii, naradę Żydów, zdradę Judasza).
Centrum i szczyt nie tylko Wielkiego Tygodnia, ale całego roku liturgicznego stanowi Święte Triduum Paschalne (łac. triduum – trzy dni). Warunkiem owocnego przeżycia Triduum jest wewnętrzne nastawienie, że Święta Wielkanocne zaczynają się już wieczorem w Wielki Czwartek. Dlatego warto wcześniej odprawić spowiedź, zrobić zakupy i porządki, a wszystko po to, żeby móc skupić się na przeżywaniu przebogatej liturgii tych trzech świętych dni.
Triduum Paschalne zaczyna się w Wielki Czwartek wieczorem. Wspominamy w tym dniu ustanowienie sakramentu Eucharystii i Kapłaństwa. W Wielki Czwartek sprawuje się tylko jedną Mszę świętą – Mszę Wieczerzy Pańskiej. Wyjątkiem są katedry, w których celebruje się rano Mszę Krzyżma. Biskup poświęca wtedy oleje używane do sprawowania sakramentów: olej krzyżma (przy sakramencie chrztu, bierzmowania, kapłaństwa) oraz olej chorych (używany czasie sakramentu namaszczenia chorych). Na tej uroczystej Mszy św. pod przewodnictwem biskupa gromadzą się również księża, aby odnowić swoje kapłańskie przyrzeczenia.
Uroczysta Msza Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna Święte Triduum Paschalne. Ta liturgia ma nam przypominać wydarzenia jakie działy się w Wieczerniku, zaraz przed pojmaniem Pana Jezusa przez Żydów. Struktura wielkoczwartkowej Mszy zasadniczo nie różni się od innych Mszy św. Jest jednak kilka znaczących elementów, które wskazują na jej wyjątkowy charakter. Po uroczyście odśpiewanym hymnie Chwała na wysokości Bogu, w kościele, aż do Mszy w Wigilię Paschalną, milkną organy i dzwonki, śpiew wykonuje się a capella, dzwonki natomiast zastępowane są przez kołatki. Ważnym elementem wielkoczwartkowej liturgii jest Obrzęd Mandatum. Po homilii kapłan umywa nogi dwunastu mężczyznom. Jest to pamiątka tego, co uczynił Pan Jezus wobec Apostołów w czasie Ostatniej Wieczerzy, pokazując przykład uniżenia i służby drugiemu człowiekowi.
Istotnym momentem liturgii tego dnia jest przeniesienie Ciała Chrystusa do specjalnie przygotowanej kaplicy adoracji, zwanej w polskiej tradycji Ciemnicą. Ma ona przypominać nam pojmanie Pana Jezusa i przetrzymywanie Go w więzieniu. Tabernakulum jest opróżnione i otwarte, gaśnie wieczna lampka, a ołtarz zostaje obnażony. Wchodzimy w czas Chrystusowej męki…
Ważne jest, aby od tego momentu zachować nastrój powagi i skupienia. Niech nie zakłóca go telewizja, komputer lub głośna muzyka. Przygotowujemy się do przeżycia Wielkiego Piątku.
Wielki Piątek to dzień męki i śmierci Chrystusa. Chrześcijanie w tym dniu zachowują post ścisły. Według dawnej tradycji Kościoła, tego dnia nie sprawuje się Mszy św. Centralnym momentem tego dnia jest Liturgia Męki Pańskiej, która zaprasza nas do rozważania męki Pańskiej, a następnie do adoracji i uczczenia Krzyża Świętego, jako narzędzia odkupienia.
Wielkopiątkowa liturgia bogata jest w wymowne znaki i obrzędy. Pierwszy z nich ma miejsce na samym początku liturgii – kapłan w ciszy pada na twarz (tzw. Prostracja), a wszyscy z gromadzeni klękają. To mocny i wymowny gest największego uniżenia przed tajemnicą, którą będziemy rozważać. Następuje Liturgia Słowa, w której wsłuchujemy się m.in. w ewangeliczny opis Męki Pańskiej. Kolejnym ważnym elementem liturgii tego dnia jest Adoracja krzyża. Krzyż, który od dwóch tygodni był zasłonięty, jest uroczyście ukazywany wiernym. Po odsłonięciu krzyża odbywa się jego adoracja przez wszystkich wiernych. Po przez złożenie pocałunku wyrażają oni swoją cześć wobec zbawiennej męki i śmierci Pana. Po obrzędach Komunii św. odbywa się procesja przeniesienia Najświętszego Sakramentu do Grobu Pańskiego. Monstrancja jest przykryta białym welonem, na pamiątkę całunu, którym spowito martwe ciało Jezusa. W wielu kościołach, przez całą noc i dzień następny odbywa się adoracja przy Bożym Grobie.
Wielka Sobota jest dniem rozważania śmierci Jezusa i trwania przy Grobie Pańskim. To dzień ciszy. Przez modlitwę i post oczekujemy na zmartwychwstanie. W tym dniu wierni przynoszą do poświęcenia pokarmy na stół wielkanocny. Pamiętajmy jednak, że mimo iż jest to piękny zwyczaj, to jednak drugorzędny i nie powinniśmy skupiać na nim całej uwagi. Niestety wielu katolikom Wielka Sobota kojarzy się tylko z „pójściem ze święconką”, a jest to dzień, w którym powinniśmy się duchowo nastrajać i przygotowywać od uroczystej i najważniejszej w całym roku wieczornej liturgii Wigilii Paschalnej.
Wigilia Paschalna rozpoczyna już świętowanie Zmartwychwstania Pana Jezusa. Jest centralnym momentem Triduum Paschalnego. Liturgia Wigilii Paschalnej składa się z czterech, bogatych w symbole, części: liturgii światła, słowa, chrztu i Eucharystii.
Liturgia światła rozpoczyna się przed kościołem. Przy rozpalonym ognisku następuje poświęcenie ognia oraz paschału (Świeca symbolizująca Zmartwychwstałego Chrystusa). Następnie wszyscy wchodzą do nieoświetlonego kościoła, który powoli zostaje rozpromieniony blaskiem paschału. Następnie wszyscy wsłuchują się w słowa Orędzia Wielkanocnego (tzw. Exultet).
Liturgia Słowa tej uroczystości jest niezwykle rozbudowana. Wysłuchujemy kilku czytań, ukazujących historię zbawienia: od początku świata, przez wyprowadzenie z niewoli egipskiej, aż do przyjścia Mesjasza. W tym dniu ponownie rozbrzmiewa hymn Chwała na wysokości Bogu przy akompaniamencie organ i dzwonów. Ewangelię, po 40-dniowym czasie Wielkiego Postu ponownie poprzedza uroczysty śpiew Alleluja, przez który cały Kościół raduje się Zmartwychwstaniem Chrystusa.
Kolejną częścią obrzędów Wigilii Paschalnej jest liturgia chrzcielna, w czasie której ma miejsce uroczyste poświęcenie wody, która będzie służyć do chrztu, a także odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych przez wszystkich zgromadzonych wiernych. Ostatnią częścią jest liturgia Eucharystyczna, do której wcześniejsze obrzędy nas przygotowują. Każda Msza św. jest uobecnieniem Paschy Chrystusa – Jego męki, śmierci i zmartwychwstania. Nasze uczestnictwo we Mszy św. i posilanie Ciałem Chrystusa jest zapowiedzią wiecznej Uczty w Królestwie Bożym.
Ważnym elementem naszej radości ze zmartwychwstania Chrystusa jest procesja rezurekcyjna (od łac. resurrectio – zmartwychwstanie), która odbywa się zwykle wcześnie rano w Niedzielę Zmartwychwstania (obecny jest również zwyczaj procesji – głównie w kościołach katedralnych – w sobotę w nocy, bezpośrednio po liturgii Wigilii Paschalnej). Prowadzeni przez Zmartwychwstałego Chrystusa, obecnego w Najświętszym Sakramencie, przy biciu dzwonów wychodzimy, a by całemu światu głosić radosną wieść o Chrystusowym tryumfie nad śmiercią: Alleluja! Chrystus zmartwychwstał! Prawdziwie zmartwychwstał
